ΠΟΛΕΜΟΣ: ΟΙ ΣΥΝΕΠΕΙΕΣ ΤΟΥ ΣΤΟΝ ΓΑΜΟ

N.T. CROALLY

Ο πόλεμος είναι ευθύνη των ανδρών, ωστόσο ο πόλεμος σκοτώνει τους άνδρες. Μία από τις άμεσες συνέπειες του πολέμου είναι ότι οι γυναίκες, οι κόρες και κάθε άλλη γυναίκα που εξαρτάται από αυτούς τους άνδρες, θα σκλαβωθούν από τους νικητές. Και αυτή είναι η περίπτωση των Τρωάδων. Η Αθήνα παρόλ’ αυτά, μέσω της δραματικής τέχνης, δίνει τον λόγο σε αυτές τις Τρωαδίτισσες (στους άνδρες ηθοποιούς που τις υποδύονται) που έχασαν [στον πόλεμο] τους δικούς τους άνδρες και τις επιτρέπει να υποστηρίζουν δημόσια τις απόψεις τους. Το πολεμικό κλίμα όπου εκτυλίσσεται η δράση του έργου παραχωρεί στις «γυναίκες» τη δυνατότητα να αναπαραστήσουν όσα θεωρούνται απαγορευμένα και, μέσω της τραγωδίας, να μιλήσουν σε δημόσιο χώρο τόσο ακραία όσο ποτέ άλλοτε δεν τους είχε επιτραπεί. […] Oι Τρωάδες είναι ένα έργο που αφορά τις γυναίκες – και δεν αναφέρομαι απλά στην προφανή αναφορά του τίτλου του έργου: η Εκάβη και οι γυναίκες του Χορού βρίσκονται διαρκώς επί σκηνής• η Κασσάνδρα, η Ανδρομάχη και η Ελένη εμφανίζονται σε διαφορετικές χρονικές στιγμές, ενώ η παρουσία της Πολυξένης γίνεται έντονα αισθητή. […] Μοναδικό μέλημα της Εκάβης και της Ανδρομάχης είναι η μοίρα των παιδιών τους, των συζύγων τους και των οικο- γενειών τους. ωστόσο, το έργο δεν παρουσιάζει απλά και μόνο την ανησυχία και την αγωνία των γυναικών για το μέλλον τους, αλλά θίγει παράλληλα το ζήτημα της αντιμετώπισης του γυ- ναικείου φύλου ως υποδεέστερου από την ανδρική οπτική, συνδυάζοντας μάλιστα το συγκε- κριμένο θέμα με τις επιπτώσεις που ένας πόλεμος μπορεί να επιφέρει στον θεσμό του γάμου, καθώς και με την αντίθεση ανάμεσα στον χαρακτήρα της Ανδρομάχης και της Ελένης. […] Ες 15 Η αντίθεση αυτή, μεταξύ της Ανδρομάχης (πρότυπο υποδειγματικής συζύγου) και της Ελένης (που παραδοσιακά θεωρείται ανήθικη και επικίνδυνη) τονίζει τη διαφορετική αντιμετώπιση γύρω από το θέμα του γάμου σε σχέση με την αθηναϊκή ιδεολογία. Η Ανδρομάχη περιγράφει τον γάμο της με τον Έκτορα ως έναν γάμο ευπρεπή και σύμφωνο με τις απαιτήσεις της (τότε αθηναϊκής) ιδεολογίας. […] Παρόλ’ αυτά, αυτή η τέλεια ιδεολογικά ένωση χάθηκε εξαιτίας του πολέμου. […] Τώρα πλέον, η Ανδρομάχη βγαίνει έξω δημόσια και παίρνει τον λόγο, χωρίς όμως να υπονομεύεται η ιδεολογική ορθότητα του γάμου της με τον Έκτορα. […] Η Ελένη περιγράφεται έντονα αντίθετη από την Ανδρομάχη. θεωρείται η ίδια υπεύθυνη για τον πόλεμο και τις επιπτώσεις του και στην ουσία κατηγορείται από την Ανδρομάχη για ανηθικότητα. ακόμη περισσότερο, η Ελένη δεν είναι μόνο η υπεύθυνη για τον πόλεμο αλλά, εξαιτίας της προβληματικής καταγωγής της, το παιδί ενός δαίμονα. […] Στους γάμους της φαίνεται να έχει παραβεί τους κανόνες και τις συμβάσεις του γάμου που είναι θεμελιώδεις τόσο στην ελληνική όσο και στην αθηναϊκή κουλτούρα. […] Τα αποτελέσματα του πολέμου, όπως παρουσιάζονται στις Τρωάδες, διαταράσσουν το δίπολο άνδρας-γυναίκα όσον αφορά τη θέση του καθενός μέσα στον γάμο. Καταρχήν, διαταράσσονται οι πρακτικές και οι προδιαγραφές που καθορίζουν τη διαφορετικότητα των γυναικών σε σχέση με τους άνδρες. Οι καθημερινές εργασίες που κρατούν τις γυναίκες μέσα στο σπίτι έχουν ανασταλεί εξαιτίας του πολέμου: δεν ασχολούνται πλέον με το πλέξιμο στον αργαλειό, αντίθετα, εγκαταλείπουν τις θέσεις τους, βγαίνουν έξω από τα σπίτια τους και εκφράζουν τις απόψεις τους δημόσια. επιπλέον, ο πόλεμος διατάραξε τις προσωπικές σχέσεις του άνδρα και της γυναίκας μέσα στον γάμο. Οι τρεις γάμοι της Ελένης, οι σχέσεις της (που ίσως και να θεωρούνται από κάποιους ακόλαστες), καθώς και η παραβίαση των συμβάσεων του γάμου, της υποταγής δηλαδή της γυναίκας στον άνδρα, αποτελούν τρεις περιπτώσεις που συμβάλλουν στην εικόνα της πλήρους διάλυσης της δομής του γάμου. Η Ελένη, κι αν ακόμη θεωρηθεί επικίνδυνη και ακόλαστη σύζυγος, συνεχίζει να προκαλεί στους άνδρες έναν πόθο τόσο δυνατό που τους αναγκάζει να παραβλέπουν τη δική τους ιδεολογία. […] Ο πόλεμος, που αποτελεί αποκλειστική ευθύνη των ανδρών, καταστρέφει επιπλέον το μέλλον των παιδιών, τα οποία γεννιούνται για να διαιωνίσουν την ανδρική κυριαρχία στη δομή του γάμου, τον πολιτικό λόγο και την καθεστηκυία ιδεολογία. […] Παρόλ’ αυτά, το ίδιο πρωταρχικό ερώτημα παραμένει: κατά πόσο ισχύει η υποτιθέμενη ανδρική ανωτερότητα, όταν μάλιστα εξαρτάται από πράξεις και συμπεριφορές που διαπράττει το ανδρικό φύλο ενάντια στις γυναίκες;

N. T. Croally, “Aftermath of War: Women on Stage”, στο: Euripidean Polemic, University of Cambridge, 1994, σσ. 85-97. Μετάφραση: Αιμιλία Καρακόκκινου.

Πηγή: ΚΡΑΤΙΚΟ ΘΕΑΤΡΟ ΒΟΡΕΙΟΥ ΕΛΛΑΔΟΣ http://www.ntng.gr/
Από το πρόγραμμα της παράστασης Τρωάδες που θα δοθεί αυτές τις μέρες.