ΧΛΟΗ ΚΟΥΤΣΟΥΜΠΕΛΗ

Το τεύχος 47 του λογοτεχνικού περιοδικού ΠΑΡΟΔΟΣ κυκλοφόρησε με αφιέωρωμα στη             Χλόη Κουτσουμπέλη. Μερικά αποσπάσματα απο τα κείμενα του περιοδικού μεταφέρω πιο κάτω γιατί πραγμτικά αξίζει να πάρουμε μια γεύση απ' όσα αναφέρονται για την φίλη-άνθρωπο-ποιήτρια Χλόη Κουτσουμπελη.

Μαργαρίτα Βασιλάκου

Γνωρίζω τη Χλόη από την πρώτη στιγμή της γέννησης μου. Ότι εγώ ζωγράφιζα στο Νότο, ή Χλόη το περιέγραφε με λέξεις στο Βορρά και ότι εκείνη ψιθύριζε σαν τον Βαρδάρη μέσα στο μυαλό μου, εγώ το έκανα εικόνες πού τις έκαιγε ό Λίβας μέσα στην δική της ψυχή. Αυτό συ¬νέβαινε χωρίς εγώ να γνωρίζω το πρόσωπο της και την αφειδώλευτα λυ¬ρική ποίησή της και χωρίς ή Χλόη νά γνωρίζει τη δική μου ζωή και τις ζωγραφικές εικόνες μου. Συναντηθήκαμε -με την κυριολεξία του όρου πλέον- αφού είχαμε συνεργαστεί εν άγνοια μας αλλά με απόλυτη ειλικρί¬νεια απέναντι στην αλήθεια, στην ποιητική συλλογή της «η αλεπού και ό κόκκινος χορός»....



Παναγιώτης Γούτας...

Ή Κουτσουμπέλη ψηλαφεί τις ανθρώπινες σχέσεις με φαντασία και τολ¬μηρή είκονοποιία, ενώ από τα ποιήματα της δεν λείπουν οι ψυχαναλυτικές προεκτάσεις (ή μικρή Γκρέις που πιπιλάει τριάντα χρόνια τώρα το δάχτυλο της, φανερώνει καθήλωση στο στοματικό, κατά Φρόιντ, στάδιο) και οι συμ¬βολισμοί (ή πανούκλα πού κουβαλούν οι μετανάστες στο πλοίο, οι τυφλοπόντικες

πού «συνεχίζουν να σκάβουν το λαγούμι/και πού και πού οσμίζονται ανήσυχα/έναν ολόκληρο αιώνα» κ.τ.λ.).

Υπό το πρίσμα της παραπάνω ανάλυσης, κρίνω πώς η πιο ενδιαφέρουσα πτυχή των ποιημάτων της Χλόης Κουτσουμπέλη είναι η ερωτική, παρότι στα ερωτικά της ποιήματα, κάποιες φορές, το ονειρικό στοιχείο συνειδητά υπονομεύει και αναιρεί τον ρεαλισμό τους.



Γιώργος Γεωργούσης...

Στα ποιήματα της Χλόης Κουτσουμπέλη ή ερωτική προσεγγίζεται με όρους όχι ηθικούς (πάντα πρόσκαιρους και ευκαιριακούς, πού εύκολα ξε¬γλιστρούν στην ηθικολογία), άλλα με όρους ψυχολογικούς, στον πυρήνα τους δηλαδή, όπως αρμόζει στα καίρια ριζώματα, όταν αναφερόμαστε σε δυνά¬μεις δαιμονιακής αρχής, όπως είναι ή βίωση του ιερού, του τρομακτικού, του ερωτικού - αυτές είναι οι πραγματικές τιτρώσκουσες εμπειρίες της φύσης. Εξ ου και οι εικόνες είναι ενίοτε και βίαιες (π.χ. ό λύκος σ.12). Η ερωτική τείνει στην βιαιότητα, όπως κάθε τι πού τείνει προς το απόλυτο• χθόνια δύναμις, και, ως τέτοια, πέραν του καλού και του κακού και γνωσιολογικά απρόσιτη. Ο έρωτας ως "δαίμων" μεσάζων, ταυτόχρονα σαγηνευτικός, ανα¬γκαίος και απειλητικός• και ιχνηλάτης της Ετερότητας. Χωρίς την αναζήτηση του Άλλου δεν μπορεί να φτάσει κανείς στην αυτογνωσία. (Το "ορθώς επί τα ερωτικά ιέναι" τού Πλατωνικού Συμποσίου.) Ο άνθρωπος σαν Σίσυφος τού εαυτού του και τού φύλου του.

...

Ευαγγελία Δαμουλή

Ή γραφή της Χλόης Κουτσουμπέλη ατά διηγήματα της "Ή χοντρή κυρία θά έρθει απόψε" και "Τα κόκκινα κεράσια" είναι πολυπρισματική. Ό αφη¬γητής είναι πάντα ό 'ίδιος, και τά ε'ίδωλά του πολλά μέσα στό πρίσμα ή κα¬θρέφτη της γραφής της. Τό είδωλο είναι ή αλήθεια καί τό είδωλο «ούρλιάζει», ύποφέρει. Τά διηγήματά της μοιάζουν σάν νά είναι βγαλμένα από τά όνειρα ή σάν νά είναι έπηρεασμένα άπό τή φροϋδική ψυχανάλυση, περίπου σάν τους πίνακες του Ίταλοϋ Matteo Masiello καί του Γερμανού Torsten Solin.



Ανθούλα Δανιήλ...

Αν τα τρία κακά της ζωής είναι, κατά το γνωστό σχήμα το πυρ, ή γυνή και η θάλασσα, ή Χλόη Κουτσουμπέλη εύκολα και γρήγορα διορθώνει τα πράγματα. Η «γυνή» δίνει τη θέση της στο «ανήρ», χωρίς, ωστόσο, να μπο¬ρεί να εξορκίσει το μέγα πάθος πού τήν τσακίζει άλλα και την εμπνέει και την τροφοδοτεί. Κι αν ή «ποίηση είναι το καταφύγιο πού φθονούμε» για κείνην είναι και πηγή δημιουργίας. Ό στίχος ανατροφοδοτείται από τον πόνο και ό πόνος από το στίχο, ο ένα κύκλο από τον όποιο δεν φαίνεται πώς υπάρχει έξοδος. Αφήνεται στη δίνη των συναισθημάτων και σ' ότι η τύχη έχει συνταιριάσει. Και δεν παίζει με τους στίχους. Ελεύθερο το ποίημα από όποια δέσμευση, ελεύθερη και η ποιήτρια από ότι την περιβάλλει, με απλή αφορμή μια εξωτερική εικόνα και μακρά πολύ στο συνειρμό, με εικόνες πού ανταποκρίνονται σε πίνακες, με πρόσωπα πού ανακαλούν πάθη, με μνήμες παιδικές και άλλες οδυνηρές, με αναπάντητα ερωτηματικά πού δεν περιμέ¬νουν πια απάντηση, απλώς εκεί υπάρχουν ως επιβεβαίωση μιας ιστορίας που με χίλια στόματα ουρλιάζει:

"Έβγαλα εισιτήριο με το τρένο

για να 'ρθω να σε βρω.

Σαν να μην γνώριζα ποιό είναι πάντα το ταξίδι

και ποιόν αλήθεια ψάχνουμε

στον έρημο σταθμό.



Γιώργος Χ. Θεοχάρης...

Αλλά αφήνει κάτι πίσω της ή απώλεια; Κι αν αφήνει τί είναι; Ή Χλόη Κουτσουμπέλη θά γράψει: Γιατί κάποτε ή απουσία, βαθουλώνει τις σκιές / και ότι λείπει είναι αυτό που μένει.

Πάμε ξανά από την αρχή. Σ' εκείνο πού είπαμε, ότι οι ποιητές μπορεί νά μετουσιώσουν την απώλεια σε αιχμή δημιουργίας. Να πώς αποτυπώνεται η τυραννική και ταυτόχρονα λυτρωτική λειτουργία της ποίησης, σ' ένα ακόμη ποίημα αυτοαναφορικό, όχι μονάχα για εκείνη που το γράψε, άλλα για κάθε έναν πού γράφει, για κάθε έναν δημιουργό, σε όποια μορφή Τέχνης κι αν αγωνίζεται:



ΧΩΡΙΣ

«Θα ζήσεις χωρίς»
είπε ή μάγισσα
και μου έδωσε το φίλτρο
«τα κοχύλια σου θ γίνουν χέρια για να γράφεις».
«Μα χρειάζομαι τα χέρια για να αγγίζω
μικρές μοβ ανεμώνες να χαϊδεύω
τα μάτια του να ψηλαφώ
τις σκιές στα βλέφαρα κουπιά
τό σώμα του νά κολυμπώ».
«Δεν κατάλαβες λοιπόν»
είπε η μάγισσα
και το πρόσωπο της ράγισε
χίλιες μικρές ρυτίδες.
«Τα χέρια σου θα γράφουν
αυτά πού ποτέ σου δεν θα αγγίξεις».29 *

Ή Χλόη Κουτσουμπέλη νοηματοδοτεί την απώλεια, φωτίζοντας την πολυπρισματικότητά της με τους προβολείς της υψηλής Τέχνης της. Το πικρότατο, διαβρωτικό, υγρό της απώλειας διηθημένο μέσα στο σώμα και στην ψυχή της ποιήτριας μας προσφέρεται ως πολύτιμο απόσταγμα Ποίησης. Ή σχέση της Χλόης Κουτσουμπέλη με την Ποίηση είναι, πρωτίστως, σωματική. Είναι ό πόνος πού στιλβώνει τις λέξεις στο ποίημα. Είναι ό πόνος της για την Ποίηση που την σμάλτωσε με τόση τρυφερότητα και αγάπη ως γυναίκα. Ως άνθρωπο.


Ευαγγελία Καλεράντε...

Η ποιήτρια αναζητεί ένα σενάριο στό όποιο προβιογραφείται και η ίδια, όταν θα είναι έτοιμη για ένα ταξίδι στην ανυπαρξία ή στον ουτοπικό παρά¬δεισο, μαζεύει ψηφίδα-ψηφίδα, στιγμές-στιγμές, πλάνα μιας ζωής πού δεν έζησε και προσπαθεί βιαστικά να τα βάλει σε τάξεις, ως προτεραιότητες, υλη σε μια ποιητική εκδοχή μέ τίτλο: «απολογία ζωής», όταν τί μάτια της θα πάρουν το χρώμα «λυπημένης αυγής».

Σε μια ύστατη στιγμή, θέλει να μετανιώσει: «και μετανιώνω τώρα δα σήμερα για τα χρώματα πού δεν τραγούδησα, για την αγάπη πού δεν κρά¬τησα, για τη φιλία πού γλίστρησε από τα τρύπια πέταλα» (Μετάνοια, όπ., 17). Η σφοδρή επιθυμία να αποδείξει ότι καί η ίδια με την ποίησή της με¬ταμόρφωσε την ψυχή της- μιά επίφαση «συμβολικής ικανοποίησης», ως αυθεντική στιγμή εξομολόγησης.
...


Μαρία Κουγιουμτζή...

Τα βήματά της απαλά βελούδινα, αφήνουν ίχνη από αίμα. Μ' αυτό το αίμα τρέφει τον άπιαστο εραστή, προσπαθεί να του δώσει σάρκα καί οστά. Γυ¬ναίκα πέρα ως πέρα, γνήσια, δοτική, θύμα του έρωτα, με τα τρυφερά της νύχια ξεσκίζει το ίδιο της το πρόσωπο.

Όλο αυτό το πάθος πηγάζει από τα έγκατα του γυναικείου ασυνείδητου, από τον λαβύρινθο των ενστίκτων, σωματικών και νοητικών, από τον βυθό της μήτρας και της πανάρχαιας γέννας. Ή ζωή κινητοποιεί την ερωτική ορμή χωρίς να την ενδιαφέρει η ταύτιση παρά μόνο η συνέχειά της. Και τω θήλυ ζαλισμένο απ' αυτήν παραδίδεται με όλες του τις δυνάμεις και τις αδυναμίες.

Η γυναικεία γλώσσα διαφορετική άπω τη γλώσσα του άντρα προσπαθεί να αρθρώσει τις δικές της λέξεις, να εκφραστεί μέσα από τον παλμό του απαλού, ζεστού σώματος της, γλώσσα που αμύνεται, δεν επιτίθεται, ψάχνει τον δικό της ήχο μέσα στην ερημιά της καμιάς συνάντησης.


Χρήστος Κρεμνιώτης

Μού φαίνεται κοινός τόπος, να πω ότι η αρτιότερη αρχιτεκτονική της, επιτυγχάνεται στο βιβλίο της Η αλεπού και ό κόκκινος χορός. 'Ολοκληρώ¬νεται, εκεί, μία αισθητική μέσα στην οποία ενέχονται με μεγάλη συνέπεια οι αισθήσεις και οι θρύλοι γύρω από τις οποίες ή Χ.Κ. έπλεξε. Ως προς αυτούς δε, η ενδελέχεια τού βιβλίου είναι από τις σπάνιες πού μπορούμε νά συναντήσουμε στα σημερινά εκδοτικά γεγονότα, ανεξαρτήτως, από το εάν στο δεύτερο -το διανοητικό- και το τρίτο επίπεδο-«το πνευματικό»- ανάγνωσης, η κριτική, θα χρειαζόταν κάποτε, οξείες εκφράσεις.


Γιούλα Γ. Κωνσταντοπούλου


Πού πάνε τα ποιήματα
Πετούν διστακτικά απ το παράθυρο
μετεωρίζονται για λίγο σε καθρέφτη ούρανό
κι ύστερα γέρνουν τις μαύρες τους φτερούγες
καί ακολουθούν την κατακόρυφη πορεία προς τα κάτω
Μόνο σπάνια
κάποιο απ' αυτά ξεγελάει τον νόμο της βαρύτητας
και προλαβαίνει να σε αγγίξει
εκεί κοντά στο στόμα
πριν γκρεμιστεί για πάντα μές στην άβυσσο.
Γι' αυτό το ένα ποίημα γράφω ακόμα.


Με τρόπο λιτό και ύφος απέριττο, ή Χλόη Κουτσουμπέλη καταθέτει τη δική της άποψη αναφορικά με τα ποι¬ήματα για την ποιητική. Επιτυγχάνει σε έντεκα στίχους να αποδώσει «ποι¬ητικά» τη διαδικασία από τη σύλληψη της ιδέας και τη γένεση ενός ποιήματος ως το σημείο που ο στίχος υπερβαίνοντας τα πρώτα στάδια της προσωπικής εξομολόγησης (Πετούν διστακτικά... την κατακόρυφη πορεία προς τα κάτω.) φαίνεται να αποκτά υπόσταση καθώς ο λόγος απολυτρώνεται και τείνει να γίνει έκφραση καθολική μέσα απ’ τη βίωση και την αποδοχή του.


Γεωργία Μάνιου...

Ή αισθαντικότητα της ποιητικής γλώσσας της Χλόης Κουτσουμπέλη, με την λιτή καθαρή γραφή της, αναδεικνύει έναν κόσμο γνήσιο, που είναι το καταστάλαγμα του χορού της, ενώ η γυναικεία ευαισθησία της την οδηγεί. Συμπερασματικά καί συνθέτοντας τα αντιπροσωπευτικά της χαρακτηρι¬στικά, θα λέγαμε ότι πρόκειται για έναν ευθύ, διεισδυτικό και αποφαντικό ποιητικό λόγο, όπου διαρθρώνει το κάθε ποίημα ακολουθώντας την ιεροτε¬λεστία της διαδοχής των αισθημάτων και των βιωμάτων της. Μια ποίηση ερωτική, που αποφαίνεται για τον έρωτα, τη ζωή, τον άντρα, με κέντρο την ίδια - ως δρώσα και αποτιμητή. Κυριαρχούν τά ερωτικά σύμβολα και αισθή¬ματα, προϊόντα βιωμάτων και αποτιμήσεις αισθημάτων από την φλογερή φύση της ποιήτριας.


Τόλης Νικηφόρου


ΧΡΟΝΟΣ

Και η στιγμή ένα γοργοπόδαρο ελάφι
πού αφήνει πίσω του
μια βουρκωμένη, βελούδινη ματιά
πριν βουτήξει για πάντα στο κενό

Η μεγάλη δύναμη της Χλόης βρίσκεται στα σύντομα αυτά ποιήματα, στις αστραπές της έμπνευσης, τις γνήσιες ποιητικές στιγμές. Αν κάποιος με ρω¬τούσε τί είναι ποίηση, θα τού συνιστούσα να διαβάσει τα ποιήματα αυτά. Τα πολύ μεγάλα ποιήματά της, ιστορίες ή παραμύθια σε μορφή ποιήματος, και πάλι βέβαια περιέχουν ψήγματα χρυσού αλλά δεν μπορούν, κατά τη γνώμη μου, να συγκριθούν με την πυκνή, πρωτότυπη, κρυστάλλινης διαύ¬γειας και εκθαμβωτικής γοητείας σύλληψη των πολύ μικρών σε έκταση ποι¬ημάτων της. Ας δούμε ένα ακόμη ποίημα από τη συλλογή Ή Λίμνη, ό Κήπος και ή Απώλεια, 2006.

ΡΟΤΟΝΤΑ

Ροτόντα.
Μεσημέρι προς βράδυ.
Ψιχαλίζει μικρά πουλιά.
Δεν με αγγίζεις.
Είσαι ολόκληρος μέσα μου.

Και ένα από την τελευταία συλλογή της Η αλεπού και ό κόκκινος χορός, 2009.

ΕΡΩΤΑΣ
Και τότε έρχεται το τέλος
(πριν προβάλλει αχνιστή ή επόμενη αρχή)
με εκείνη τη μεγαλοπρέπεια
του αμετάκλητου

Βάσω Οικονομοπούλου

Ή Χλόη Κουτσουμπέλη καταδεικνύει μέ τον ποιητικό λόγο της αυτήν ακριβώς τη ματαιότητα και τη φθορά της βιωμένης πραγματικότητας. Το ποιητικό υποκείμενο, ωστόσο, αντιμάχεται αυτής της φθοράς με το να με¬ταπλάθει τον έρωτα σε συμπυκνωμένο και εκλεπτυσμένο ποιητικό λόγο. Η ποιήτρια προσπαθεί με τρόπο ακαταπόνητο να βρει τή λύση στο αίνιγμα της αιώνιας αγάπης και του πανδαμάτορος έρωτα με το να διυλίζει τα αισθήματα και να κρυσταλλώνει τις συγκινήσεις μέσω της υλικότητας της ποιητικής γλώσσας. Οι διαρκείς, έμμεσες ή άμεσες, αυτοαναφορές στον ποι¬ητικό λόγο αποκαλύπτουν τις εσώτερες σκέψεις και επιθυμίες του ποιητικού εγώ, το οποίο πάλλεται από αγάπη και τρυφερότητα για τό φυσικό κόσμο και ιδιαίτερα για τις ανθρώπινες υπάρξεις που διαβιούν σε αυτόν, τη γυ¬ναίκα και τον άντρα.


Σέ μία πόλη βυθισμένη στό νερό,
όπου η απουσία δέν είναι απώλεια,
όπου τά μάτια σου δέν έχουν
χρώμα ξεχασμένης βροχής
καί οί σταγόνες στό πρόσωπο σου
είναι αφρισμένα κύματα δαμάσκηνου.
Έκεϊ.
Στόν πυρήνα της σιωπής
τά εξωτικά πουλιά θά κελαϊδοϋν,
καρύδες θά πέφτουν ρυθμικά,
οί κοκοφοίνικες θά πανηγυρίζουν
τό τέλος του χειμώνα,
οί παπαγάλοι θά βρέχουν τά φτερά τους
μέ χρώματα,
καί εγώ γυμνή
θά έκτίθεμαι καί θά εκθέτω,
κρατώντας πάντα
την ουσία μου κρυφή.


Στυλιανή Παντελιά

Η ποίηση της Χλόης Κουτσουμπέλη βασίζεται σε έναν άμεσο λόγο, με πολλά στοιχεία από την καθημερινή γλώσσα. Οί μεταφορές, οί προσωπο¬ποιήσεις, οι έντονες εικόνες, τα θραύσματα του προφορικού λόγου είναι με¬ρικά μόνο από τα στοιχεία αυτά. Τα ρητορικά στοιχεία - μονόλογοι, διάλογοι, ερωτήσεις ζωντανεύουν τον ποιητικό λόγο καί τού δίνουν τον χα¬ρακτήρα τρέχουσας ομιλίας.


Θεοδόσης Πυλαρινός

Το μυθιστόρημα Ψιθυριστά της Χλόης Κουτσουμπέλη -τίτλος που μας κλείνει καχύποπτα ή ένοχα το μάτι- συνιστά ιδιότυπη σύνθεση χαρακτήρων, χαρακτήρων πού αυτοπαρουσιάζονται ακούσια, και ως εκ τούτου φυσικά και απροσχημάτιστα (πράγμα πού επικυρώνει την αλήθεια τους), μέσα από τις πράξεις των ηρώων πού εκπροσωπούν• χαρακτήρων αντιφατικών, ανι¬κανοποίητων, κατακτητικών.


Πόλυ Τζωρτζοπούλου



Τά κείμενα της Χλόης Κουτσουμπέλη βαραίνουν από ουσία ποιητική, καθώς αναθρώσκουν από την ψυχική δοκιμασία της ποιήτριας, για να φθά¬σουν ως τη γέννα/λύτρωση, με τη λέξη πολύχυμη και πολύηχη να παίρνει τη θέση της στο ποιητικό σώμα απαρασάλευτα μοναδική και ακαταπαύστως ομιλούσα στην ψυχή μας.

Ψίχα από κάστανο
βουτηγμένη σε αγριόμελο
και στίγματα λιωμένου χρυσαφιού,
η άλχημεία νά κάνεις λέξεις

Η ποιήτρια, μέσα από την έντονα εικονιστική μεταφορά, φανερώνει το μυστικό της αλχημείας να φτιάχνεις λέξεις, ότι αναζωπυρώνει την ποιητική έμπνευση.


Και η ίδια η Χλόη Κουτσουμπέλη λέει
<Δεν ξέρω αν ή ποίηση μπορεί να θεραπεύσει τον πόνο ή τελικά τον επιτείνει. Από την μια ξύνει κανείς την πληγή, η πληγή αιμορ¬ραγεί και γράφεις με το αίμα της. Από την άλλη σπάει το απόστημα των καταπιεσμένων συναισθημάτων, αυτά ξεχύνονται ποταμός και αυτό είναι μια διαδικασία απελευθέρωσης. Σε μένα λειτουργεί διπλά, βραχυπρόθε¬σμα μου εντείνει τον πόνο αλλά μακροπρόθεσμα με λυτρώνει από αυτόν.
Γράφω μόνο για τον εαυτό μου; Θα μου αρκούσε να διάβαζα μόνον εγώ τα γραπτά μου; Νομίζω πώς όχι. Νομίζω πώς γράφω για να μ' αγαπούν...>


Αν έχω να προσθέσω κάτι είναι μόνο αυτό. Ναί, Χλόη, οι φίλοι σου σ αγαπάμε για όλα αυτα που είσαι.
Ανδρέας